Gry planszowe towarzyszą ludzkości od tysięcy lat, stając się nie tylko formą rozrywki, ale także narzędziem do nauki, integracji społecznej i rozwijania strategii. Od starożytnych cywilizacji po współczesne czasy gry te zmieniały się, dostosowując do potrzeb i gustów różnych kultur, jednak ich podstawowa funkcja pozostawała niezmienna – stanowiły formę wspólnego spędzania czasu. W tej pracy przyjrzymy się, jak gry planszowe ewoluowały, poczynając od prostych rozrywek w starożytnym Egipcie i Mezopotamii, przez średniowieczne turnieje i zabawy dworskie, aż po dynamiczny rozwój gier współczesnych, które w ostatnich dekadach zyskały ogromną popularność na całym świecie.
Senet (około
3100 p.n.e.) – Egipt
Senet uznawane jest za najstarszą znaną grę planszową na świecie. Pochodzi z
Egiptu i była popularna już w czasach pierwszych dynastii, około 3100 roku
p.n.e. Gra polegała na przesuwaniu pionków po planszy składającej się z 30 pól.
Choć zasady nie zostały do końca odtworzone, istnieją przypuszczenia, że miała
charakter losowy, a jej wynik symbolizował podróż duszy przez życie
pozagrobowe. Senet nie była jedynie grą towarzyską – miała także głęboki wymiar
religijny. Wierzono, że zwycięstwo w grze zapewniało szczęśliwą przyszłość w
życiu pozagrobowym. Z tego powodu zestawy do Senet znajdowano w grobowcach
faraonów, w tym w grobowcu Tutanchamona. Gra była popularna zarówno wśród elit
egipskich, jak i wśród zwykłych ludzi.
Mancala (około 3000 p.n.e.)
Mancala to rodzina gier planszowych, które rozprzestrzeniły się na całym
świecie, od Afryki po Bliski Wschód i Azję. Gra polegała na przesuwaniu nasion
lub kamieni w zagłębieniach planszy, starając się zdobyć jak najwięcej
"złowionych" przedmiotów. W średniowieczu Mancala była znana w
różnych wersjach – w Afryce była znana jako Oware, na Bliskim Wschodzie jako
Kalah, a w Europie wykorzystywana była do nauki logiki i planowania.
Mancala była popularna na dworach królewskich i wśród szlachty, ale także wśród
zwykłych ludzi. Gra ta była uznawana za sposób na rozwijanie umiejętności
matematycznych i logicznych, a także stanowiła formę rywalizacji
Royal
Game of Ur (około 2600 p.n.e.) – Mezopotamia
Royal Game of Ur to jeden z najstarszych znanych przykładów gier planszowych.
Gra składała się z planszy o 20 polach, a celem było przesunięcie swoich
pionków na drugą stronę planszy. Zasady gry opierały się na rzutach kośćmi, co
wprowadzało element losowości, ale także wymagało strategii. Gra była popularna
zarówno wśród królów, jak i zwykłych ludzi. Zestawy do gry były często
wykorzystywane w grobowcach, co sugeruje, że miała ona również wymiar
religijny. Zawarte w grze elementy strategii i przypadku sprawiały, że była to
nie tylko rozrywka, ale także narzędzie do nauki radzenia sobie z losem oraz
przeznaczeniem.
Liubo
(około 2000 p.n.e.) – Chiny
Liubo to gra, której początki sięgają około 2000 roku p.n.e. Była popularna w
czasach dynastii Han i cieszyła się dużym uznaniem na dworach cesarskich.
Plansza składała się z sześciu rzędów po sześć pól, a zasady gry są częściowo
nieznane. Przypuszcza się, że gra polegała na rzucaniu kośćmi i przesuwaniu
pionków po planszy, a zwycięstwo w grze miało znaczenie rytualne.
Go
(około 500 p.n.e.) – Chiny
Go to jedna z najbardziej złożonych starożytnych gier. Jest to gra
strategiczna, w której plansza składa się z 19x19 pól, a celem jest otoczenie
kamieni przeciwnika i zdobycie jak największej części planszy. Go szybko stało
się popularne w Chinach, Japonii i Korei. Było to ulubione zajęcie elit
intelektualnych oraz wojskowych, wykorzystywane jako ćwiczenie w strategii,
filozofii i podejmowaniu decyzji.
GRY PLANSZOWE W ŚREDNIOWIECZU
W średniowieczu gry planszowe stały się bardziej zróżnicowane, a ich
popularność rozprzestrzeniła się na Europę, Bliski Wschód i Azję. Gry nie były
już tylko rozrywką, ale także narzędziem edukacyjnym i duchowym, które pomagały
w nauce strategii, logiki oraz współzawodnictwa. W dużej mierze to zysk na
popularności gier znanych w starożytności.
Szachy (około VI-VII w. n.e.)
Szachy to jedna z najbardziej znanych i rozpoznawalnych gier planszowych,
której korzenie sięgają Indii, gdzie była znana jako „czaturanga”. Gra ta
pojawiła się w Europie w średniowieczu, prawdopodobnie za pośrednictwem Persji
i Bizancjum. W XI wieku szachy dotarły do Hiszpanii i szybko stały się
popularne w całej Europie.
Szachy były uważane za grę wojenną i intelektualną. Stały się symbolem
mądrości, taktyki i strategii, dlatego były szczególnie popularne wśród elit:
rycerzy, szlachty i duchowieństwa. Dzięki szachom rozwijano zdolności myślenia
strategicznego, przewidywania ruchów przeciwnika oraz szybkiego podejmowania
decyzji. Gra ta miała również wymiar edukacyjny – nauka szachów była uważana za
ważną część wychowania młodych ludzi w średniowieczu.
Backgammon (około I w. n.e.)
Backgammon to gra o bardzo długiej historii, która początkowo była znana na
Bliskim Wschodzie jako „Tabula”. W średniowieczu, szczególnie w Europie, gra
zyskała na popularności, przybierając formę podobną do dzisiejszego Backgammonu.
Gra polegała na przesuwaniu pionków po planszy w zależności od wyników rzutu
kośćmi, a celem było dotarcie swoimi pionkami na końcowe pole.
W średniowieczu backgammon był często grą hazardową, szczególnie popularną
wśród arystokracji i wykształconych warstw społecznych. Była to także gra
towarzyska, wykorzystywana do rekreacji, ale także jako narzędzie do nauki
strategii i rywalizacji.
Petteia (około V w. p.n.e.)
Petteia, znana również jako „gra wojny”, była popularna w starożytnej Grecji,
ale w średniowieczu była grana także w Europie, szczególnie wśród rycerzy. Gra
polegała na rozmieszczaniu pionków na planszy i dążeniu do zniszczenia pionków
przeciwnika. Celem było zablokowanie lub zniszczenie armii przeciwnika, przez
co gra miała wyraźnie wojenny charakter.
ZAPRASZAM DO CZĘŚCI 2
